Arrondissementijkers 1820-1870 uitgebreid overzicht S t/m Z

Bij de invoering van het metrieke stelsel behoorde de regeling van het toezicht op de inhoudsmaten, de ellematen en ook op de gewichten. Dat toezicht was opgedragen aan de plaatselijke ijkers. Zij werden toen arrondissementsijkers genoemd. Door de ontsluiting van gemeentelijke archieven wordt steeds meer over deze arrondissementsijkers bekend. Wanneer de messing gewichten bij de ijk aan de voorschriften voldeden, werden ze voorzien van de lopende jaarletter (zie jaarletters 1820-1975), en van tenminste één particulier merk van de arrondissementsijker die de keuring had verricht. Op de ijkkantoren waar meer dan één ambtenaar in dienst was, had niet elke ijker een eigen merk. In dat geval gebruikten alle ijkers op dat kantoor hetzelfde merk.

Het kwam voor dat het eigen merk van de betreffende ijker bij de aanbieding voor herijk van een elders geijkt gewicht niet op het gewicht was afgeslagen. Bijvoorbeeld omdat: de aanbieder uit een ander arrondissement afkomstig was of de ijker naar een ander arrondissement was overgeplaatst.

Het gewicht moest dan, bij goedkeuring, opnieuw van het merk van de arrondisse­mentsijker en van een lopende jaarletter worden voorzien. Op gewichten kunnen dus merken van meerdere arrondissementsijkers voorkomen.
Het afslaan van het nieuwe merk van de arrondissementsijker was geen vaststaande afspraak of regel en na verloop van tijd hield men zich daar niet meer aan. Bij de herijk door dezelfde ijker werd enkel een nieuwe jaarletter afgeslagen. Op de nauwkeuriger gejusteerde gewichten voor fijne weging sloeg de arrondis­sementsijker, als onderscheid met de handelsgewichten/gewichten voor gewone weging, tweemaal zijn particuliere merk af bijvoorbeeld

Hierna vindt u een overzicht van de tot nu toe bekende particuliere merken van de arrondissementsijkers, die werden gebruikt tussen 1820 en 1870. Daarbij zijn vermeld: hun naam. de werkzame periode een beperkt aantal relevante gegevens.

A - G klik hier               H - M  klik hier               N - R  klik hier               S - Z  klik hier

 
     Schaap D.
Benoemd 01-01-1864 te Hulst.
Aangesteld tot ijker te Dordrecht 01-01-1870.
Overgeplaatst november 1873 naar Leeuwarden.
Benoemd tot IJker, Chef van Dienst te Zwolle november 1874.
Overgeplaatst 1880 naar Dordrecht.
Overgeplaatst 1882 naar Utrecht.
Eervol ontslagen november 1904.
 
      Schelven van F.
Benoemd 1865 te Heerenveen.
Aangesteld tot ijker te Amsterdam 01-01-1870.
Benoemd tot IJker, Chef van Dienst te Haarlem 01-02-1874.
Overleden mei 1877.
 
   Schenkenberg van Mierop P.
Benoemd 13-12-1860 te Hulst.
Overgeplaatst 1864 naar Groningen.
Benoemd tot ijker te Groningen 1870, overgeplaatst naar Leeuwarden 01-05-1872.
Overgeplaatst november 1873 naar Dordrecht.
Benoemd tot IJker, Chef van Dienst te Haarlem 15-08-1877.
Benoemd tot toegevoegde ijker te Den Bosch 1879.
Overgeplaatst 1880 naar Den Haag.
Ontslagen 1881.

    Schrieder P.S.
Benoemd 26-05-1842 te Goes.
Overgeplaatst 20-03-1846 naar Dordrecht.
Overleden 31-05-1853.
 
     Schröder J.C.
Benoemd 14-03-1820 te Utrecht.
Eervol ontslagen 1827.

   Siemens/Siemers Cs.
Adjunct-ijker te Zijpe, in het arrondissement Alkmaar.
Het merk dateert uit 1822.
Deze gespiegelde S, in een staande ruit, is ook gevonden op een Frans knopgewicht uit de periode 1807–1814, dat vanaf 1820 in Nederland werd herijkt.
 
       Siepkens W.H.
Benoemd 14-03-1820 te Eindhoven.
Tijdelijk overgeplaatst 1865 naar Den Bosch.
Siepkens gebruikte het merk met de hoofdletter S tot 1838, daarna gebruikte hij het merk met de leeuw.
Het merk met de leeuwenkop is de kleine variant.
Het komt voor op gewichten geijkt met de jaarletter U van 1839, V van 1840 en k van 1854.
Eervol ontslagen januari 1866.
 
   Spanjaardt P.
Sinds 30-11-1821 adjunct-ijker te Enkhuizen.
Benoemd 08-12-1835 te Alkmaar.
Eervol ontslagen juli 1868.
Overleden 1881.
 
 
       Staal Sr. E.G.
Benoemd 04-06-1823 te Zwolle.
Eervol ontslagen 01-01-1870.
 
     Staal Jr. E.G.
Benoemd 13-12-1851 te Hulst.
Overgeplaatst 11-10-1852 naar Heerenveen.
Overgeplaatst 1865 naar Hoorn.
Na het ontslag van Spanjaardt in 1868 tevens belast met de waarneming van Alkmaar. Benoemd tot IJker, Chef van Dienst te Hoorn 01-01-1870.
Overgeplaatst januari 1874 naar Amsterdam.
Overleden augustus 1874.

Stamkart F.J. (Franciscus Johannes) Dr.
Stamkart is bij de Amsterdamse arrondissementsijkers vermeld onder no. 5.

    Stein Callenfels van G.O.
Benoemd 10-06-1838 te Heerenveen.
Overgeplaatst 1845 als tweede arrondissementsijker naar Leeuwarden.
Eervol ontslagen 01-01-1870.

     Stierling J.G.E.G.
Adjunct-ijker sinds 30-11-1821 te Nieuwer-Amstel in het arrondissement Amsterdam.
Hij gebruikte daar als merk: , dat uit 1822 dateert.
Hij werkte te Nieuwer-Amstel tot zijn benoeming op 10-04-1825 te Amsterdam.
Daar gebruikte hij het merk met het kruisje.
Eervol ontslagen 01-07-1861.
Stierling is bij de Amsterdamse arrondissementsijkers vermeld onder no. 6.

     Stoffels T.
Benoemd 12-01-1838 te Leeuwarden.
Eervol ontslagen 01-01-1870.
 
     Sutherland G.D.
Benoemd 02-06-1857 te Hulst.
Overgeplaatst december 1857 naar Amersfoort.
Overgeplaatst 01-01-1868 naar Nijmegen.
Aangesteld tot ijker te Breda 01-01-1870.
Benoemd tot IJker, Chef van Dienst te Hoorn 01-01-1874.
Eervol ontslagen 01-04-1895. Overleden 18-12-1905.

  Swarts Bevel M.I. (Michiel Isaac/Izaäk)
Benoemd 1820 te Leiden, voor het gehele arrondissement Leiden.
Geboren 12-12-1778 te Haarlem.
Overleden 26-12-1833 te Leiden.
 

    Tieleman J. (Johannes)
Benoemd 1834 te Middelburg.
Overleden op 33-jarige leeftijd op 19-12-1843.  
Volgens het boek 2000 jaar gewichten in de Nederlanden; overleden 25 maart 1845.
Echter de overlijdensacte uit het Zeeuws archief geeft aan dat Johannes Tieleman
op 33 jarige leeftijd overleed op 19-12-1843.


     Timmerman J. (Jacob)
De initialen JT in een hartvormig stempelveld zijn het merk van de adjunct-ijker Jacob Timmerman.
Timmerman was in iedere geval in 1823 adjunct-ijker te Bergen op Zoom en in 1831 adjunct-ijker te Bergen op Zoom en Roosendaal.

  Tolder S. (Simon)
Tolder is bij de Amsterdamse arrondissementsijkers vermeld onder no. 7.
 

       Toorn van der A.J.H.
Benoemd 02-04-1849 te Naarden en Nieuwer-Amstel, hij gebruikte daar het merk met de letter T.
Overgeplaatst 19-03-1857 naar Amsterdam.
Aangesteld tot ijker in algemene dienst, standplaats Amsterdam, 01-01-1870.
Te Amsterdam gebruikte Van der Toorn het merk met het kruisje.
Benoemd tot Inspecteur van het IJkwezen februari 1873.
Overleden 08-02-1883.
Van der Toorn is bij de Amsterdamse arrondissementsijkers vermeld onder no. 8.

   Ulman L.J.
Ulman is bij de Amsterdamse arrondissementsijkers vermeld onder no. 9.

 

  Veen van der P.H.
Benoemd juni 1845 te Hulst.
Overleden 08-12-1846.
 
          Veendorp G.A. (Geert Arends)
Benoemd 14-03-1820 te Appingedam.
Overleden 1826.
 

     Venema G.A, (Azings Gerard) Dr.

Benoemd juni 1834 te Winschoten.
Benoemd tot IJker, Chef van Dienst te Groningen 01-01-1870.
Geboren 26-03-1808 te Sappemeer.
Overleden 30-11-1873 te Groningen.
Het rechtse merk van H. Bellinga werd misschien nog gebruikt door zijn opvolger G.A. Venema, ijker te Groningen, Winschoten of Appingedam (1836).

Extra info over arrondissementsijker Venema
Even als Stamkaart was Dr. Venema een geleerde. Het onderwijs dat hij ontving was gebrekkig maar door vlijt en eigen studie heeft hij het tekort aan onderricht weten in te halen. Als jongeman gaf hij ´s winters les in rekenen en zeevaart kunde aan aankomende schippers en stuurlieden. Op zijn 18e jaar werd hij turfmeester te Heerenveen. Allengs trot landmeter bij het kadaster opgeklommen ontving hij zodanig een aanstelling in de provincie Antwerpen. Bij het uitbreken van de opstand verloor hij zijn betrekking en deed drie jaar dienst als vrijwilliger. Ook in deze jaren wist hij zich verder te bekwamen. Hij nam een levendig aandeel in het maatschappelijk en staatkundig leven, werd in 1851 raadslid te Winschoten, iets later wethouder en lid van Provinciale Staten van Groningen. Op 14-02-1854 werd dr. Venema benoemd tot burgemeester van Winschoten, welk ambt hij waarnam tot 1865 in welk jaar hij chef-commies werd bij de afdeling statistiek aan de provincie griffie Groningen. Van 1865 tot 1868 over Oldambt, welke betrekking hij tot zijn overlijden (30 November 1873) waarnam. Als lid van Provinciale Staten nam hij een werkzaam aandeel in het tot stand komen van de kanalisatie van Groningen. Vele werken verschenen van hem over landmeten en talloze artikelen en opstellen die de Provincie Groningen betreffen. Dr. Venema behoorde in zijn tijd tot de voornaamste geologen van ons land. 

Zijn zeer bijzondere verdiensten vonden erkenning bij de toekenning van het doctoraat honoris causa in de wis- en natuurkunde door de Universiteit te Groningen, 20-05-1864. Bij al zijn drukke werkzaamheden bleef hij steeds het ijkersambt waarnemen, 01-01-1870 werd hij benoemd tot IJker, Chef van Dienst te Groningen, en vond hij de tijd om ook hieraan veel aandacht te besteden, zoals de beide werken die op dit gebied van zijn hand verschenen kunnen getuigen. Over de balans en het wegen (1848), en: Over het meten en wegen van granen zaden, en andere zelfstandigheden (1851).Zijn ideeën over meetkundige inhoudsvinding werden verwerkt in een boek van Stamkaart (04-122).
 

    Verweyden P.G.
Benoemd 20-07-1820 te Hoorn.
Overleden 11-09-1828.
 

    Vet de T. (Teunis) Sr
Benoemd 18-01-1828 voor Delft en Schiedam.
Vóór deze benoeming was hij onderwijzer te Langeraar.
Overleden mei 1833.

    Vet de T. (Teun) Jr.
Benoemd 05-06-1833 voor Delft en Schiedam.
Omstreeks 1840 werd Delft bij Den Haag gevoegd en werd Schiedam voor de Vet tot standplaats aangewezen. Overleden 1852.
 
     Visser J.
Benoemd 26-05-1834 te Leiden, voor het gehele arrondissement.
Overleden 1849.
 

    Visser D.
Benoemd 14-03-1850 te Leiden, voor Woerden, Alphen en Woubrugge.
Aangesteld tot IJker, Chef van Dienst te Leiden 01-01-1870.
Eervol ontslagen 01-10-1894.
Overleden 27-05-1899.

     Volkers A. (Age of Aije)
Benoemd op 30-11-1821 als adjunct-ijker te Monnickendam.
In 1828 werd hem eervol ontslag verleend toen dit district bij Hoorn werd gevoegd.
 

     Vos de P.C. (Pieter Cornelis)
Benoemd 09-01-1839 te Zierikzee.
Overgeplaatst 25-03-1845 naar Middelburg.
Overgeplaatst 1850/ 17-10-1851 naar Den Haag.
Benoemd tot IJker, Chef van Dienst te Den Bosch 01-01-1870.
Overleden 27-10-1879.

Extra info over arrondissementsijker Pieter Corneleis de Vos
Tilburgsche Courant 16-11-1879.
'Dezer dagen overleed zeer plotseling te 's Bosch de heer P. C. DE Vos, ijker van maten, gewichten, werktuigen en gasmeters, chef van dienst aan het ijkkantoor te Den Bosch, in den ouderdom van ruim 69 jaren. In 1839 door de Koning, na voorafgaand vergelijkend examen, benoemd tot arrondissements-ijker te Zierikzee, in welke gemeente hij sedert 1834 de betrekking van hoofdonderwijzer bekleede, werd hij in 1845 als arrondissements-ijker overgeplaatst naar Middelburg en in 1850 in de zelfde betrekking naar Den Haag. In beide laatst genoemde gemeenten was hij tevens leeraar wis- en zeevaartkunde. Tal van jonge lieden uitalle oorden des lands danken aan zijn uitnemend onderwijs hunne opleiding tot stuurlieden van de grote vaart. Van 1866-69 was hij leeraar aan de polytechnische school te Delft in 't vak van maten en gewichten. Vele malen had hij zitting in de commissie tot 't afnemen voor ijker aan die inrichting van hooger onderwijs. Als gevolg der inviering der nieuwe ijkwet, werd hij met Januari 1870 van Den Haag naar Den Bosch overgeplaatst om aan dit kantoor, als IJker, Chef van Dienst, werkzaam te zijn. Hij vervulde die betrekking tot de onverbiddelijke dood den nog zoo werkzamen en krachtigen man midden uit zijn arbeid plotseling kwam opeischen. Allen die met hem - in welke betrekking dn ook - in aanraking kwamen, nam hij voorzich in door zijne bereidvaardigheid, door zijn beminnelijk karakter en door zijn openhartige, vroolijke inborst. Vooral voor het ijkwezen is zijn dood een gevoellig verlies. De handessatnd was zeer ingenomen met den kundigen ijkmeester. Trad hij krachtig op, waar plicht het hem gebood en was hij onverzettelijk in 't handhaven der wet - waar inschikkelijkheid mocht worden gebruikt, vond men in hem steeds de welwillendheid zelfve. Tal van vrienden, die hij zich daardoor verwief, zullen dit kunnen getuigen'.
 
  Vroeg A.J.
Benoemd 14-03-1820 te Zwolle.
Eervol ontslagen 04-06-1823.
 
   Wennekers H.J.
Benoemd 22-12-1857 te Brielle.
Overgeplaatst 19-11-1858 naar Zutphen.
Aangesteld als IJker, Chef van Dienst te Zwolle 01-01-1870.
Overgeplaatst naar Amsterdam november 1874.
Eervol ontslagen augustus 1893.
Overleden 25-10-1900.
 
   Westing F.W.
Benoemd 14-03-1820 te Leeuwarden.
Overleden 12-09-1837.
 
   Weyde van der G.J.
Benoemd 14-03-1820 te Assen.
Vermoedelijk in functie tot 1833.
Overleden 1858.
 
 
  Wichers A.L.
Adjunct-ijker te Groningen, voor zover bekend tussen 1822 en 1826/1827.
 
 
   Wilde de C. Azn.
Adjunct-ijker te Sint Maartensdijk op het eiland Tholen in het arrondissement Middelburg.
Hij was daar werkzaam sinds 1822.
Het merk dateert vermoedelijk uit 1822.
 
     Willemse I.
Adjunct-ijker te Dieren.
Benoemd 28-04-1827 te Zutphen.
Overleden 15-06-1856.
 
Woestenberg van J.M.J.
Benoemd 1823 te Deventer.
In dienst tot 09-05-1834.
 

     Onbekende hulpijker
Het merk is van een in februari 2021 nog onbekende,
waarschijnlijk uit Rotterdam afkomstige, hulpijker.

Gewichten fabrikanten klik hier